De Russen komen – maar waar blijft onze brandweer?
Het valt eigenlijk niet meer te ontkennen: de Russische beer staat klaar aan de oostgrens. Vladimir Poetin hoeft slechts het juiste moment af te wachten om van het ‘vrije Westen’ een wingewest te maken van het nieuwe Tsarenrijk. Alle signalen wijzen die kant op.
Het wordt geen conventionele oorlog, maar een hybride conflict waarin drones, cyberaanvallen, desinformatie en raketten over een breed front worden ingezet om de samenleving te ontwrichten. Chaos is het doel.
Kijk wat een piepklein incident al doet. In Utrecht leidde een kook-water-advies na een lichte verontreiniging (enterokokken) tot een run op supermarkten. Schappen met fleswater leeg, personeel overbelast, op het station uit voorzorg geen koffie, in ziekenhuizen pannen met gekookt water die stonden af te koelen. Medisch gezien was het simpel: drie minuten koken. Sociaal gezien was het ontwrichtend: één pushmelding + onduidelijkheid = massa-gedrag. Als dit al zoveel losmaakt, wat denk je dat honderden drones en een paar gerichte raketten met ons doen?
In die scenario’s staat de burger in de frontlinie. Hoeveel ‘contra-drones’ en afweerbatterijen we ook hebben: wanneer tegelijk steden, infrastructuur en bedrijven worden geraakt, is de gewone inwoner de klos. En dan kloppen we aan bij de vertrouwde redders in nood: de brandweer, de geneeskundige keten, de crisiscoördinatoren van de veiligheidsregio’s. Zij moeten orde scheppen in de chaos, levens redden, basisvoorzieningen overeind houden. Maar als we bij een waterbericht al struikelen, hoe lopen we dan bij een gecoördineerde aanval?
De mythe van de geoliede machine
Op papier klinkt het geruststellend. Veiligheidsregio’s werken samen, hebben procedures afgestemd en oefenen interregionaal. Systemen zouden feilloos op elkaar aansluiten, de afstemming is landelijk geregeld. De burger kan vertrouwen op een geoliede machine, zo luidt het narratief.
De werkelijkheid is anders. De slagkracht van de brandweer is in tien jaar tijd gehalveerd. Regio’s zijn financieel uitgekleed, posten gesloten, vrijwilligers lopen weg. Inspectierapporten signaleren al jaren dat paraatheid en opschalingskracht bij grote incidenten tekortschieten. Er is geen echte eenheid van optreden. Het ideaal van een ‘robuuste brandweerorganisatie’ is los zand geworden. Utrecht liet zien hoe snel logistiek, communicatie en gedrag frictie geven – zonder vuur, zonder rook.
Onvoorstelbare kwetsbaarheid
Een gelijktijdige aanval op Amsterdam, Rotterdam en Eindhoven? Dat kunnen we niet aan. Scenario’s waarin enkele Shahed-drones de Kop van Zuid treffen of een kruisraket ASML raakt, zijn realistisch. Ze worden nauwelijks geoefend en het ontbreekt structureel aan materieel, mensen en commandovoering. Als een lokaal wateradvies al tot lege schappen en ad-hoc-maatregelen leidt, is onze keten niet klaar voor schokgolven op nationale schaal.
Scheve prioriteiten
Terwijl Defensie miljarden ontvangt, ploeteren de veiligheidsregio’s door met minder. Gemeenten moeten bijspringen om basistaken – brandbestrijding, rampenbestrijding, crisiszorg, handhaving – überhaupt te kunnen vervullen. Het verschil in urgentie is stuitend. We investeren in straaljagers, maar vergeten de mensen die de kraan dichtdraaien, de slang uitrollen en de wijk geruststellen.
Het is vijf over twaalf
De veiligheidsregio’s zijn de ruggengraat van onze maatschappelijke veerkracht. Zij zijn het vangnet als oorlogsdreiging realiteit wordt, als cyberaanvallen onze energievoorziening platleggen, als drones woonwijken raken. En toch behandelt Den Haag hen als sluitpost van de begroting.
Wie nu nog denkt dat we tijd hebben, vergist zich. Het is vijf over twaalf. Utrecht was er een generale repetitie op mini-formaat: weinig fysiek gevaar, veel maatschappelijke ruis. Zonder massieve investeringen in mensen, materieel, communicatie en eenduidige leiding hebben we straks de modernste straaljagers in de lucht, maar geen brandweerman of ambulance die de burger kan redden op straat.
Dus: geld naar de veiligheidsregio’s. Nu. Niet voor luxe, maar voor basiszekerheid. Want als een kookadvies al paniek veroorzaakt, weten we genoeg over onze weerbaarheid in het grote werk.
